Od czasu gdy globalne podejście do środowiska naturalnego stawia jego dobro na równi z celami produkcyjnymi przemysł cementowy w Polsce gruntowną modernizacji. Stosowane technologie są obecnie najnowocześniejszymi w Europie a oddziaływanie na środowisko ograniczone do minimum. Ponadto, stopniowo wprowadzane są rozwiązania pozwalające na stosowanie paliw alternatywnych co wpływa na zmniejszenie ilości odpadów oraz ograniczenie korzystania z naturalnych, nieodnawialnych zasobów energii.

Emisja pyłów i gazów

Ze względu na charakter procesu technologicznego w przemyśle cementowym, największy wpływ na środowisko naturalne jest związany z emisją pyłów i gazów. W wyniku działalności modernizacyjnej w ostatnich latach obniżono średnie zużycie ciepła na kilogram klinkieru, tym samym zmniejszając również emisje do atmosfery gazów i zawartych w nich zanieczyszczeń.

Udział zanieczyszczeń z przemysłu cementowego w całkowitej emisji zanieczyszczeń w Polsce

CO2	~3%
SO2	~0.1%
NOX	~1%
Pyły	<1%

Przykłady emisji pyłu z pieców cementowych w Polsce

Metoda produkcji/rodzaj pieca	Stężenie pyłu, mg/Nm3 (gazy suche, 10% O2)
Sucha/4-stopn. wymiennik cyklonowy	41,3
Sucha/3-stopn. wymiennik cyklonowy+kalcynator	6,2
Mokra/piec długi	66,9
Sucha/4-stopn. wymiennik cyklonowy	97,1
Sucha/4-stopn. wymiennik cyklonowy+kalcynator	32,5
Sucha/4-stopn. wymiennik cyklonowy	52,2
Mokra/piec długi	12,2
Sucha/piec długi	43,3

Ścieki, hałas, eksploatacja kopalń

Współistnienie przemysłu ze środowiskiem to nie tylko emisja pyłów i gazów. Jest to również problem ścieków, hałasu i eksploatacji kopalń odkrywkowych surowców do produkcji. W przypadku ścieków i hałasu przemysł cementowy nie jest uciążliwy dla otoczenia, gdyż w procesie produkcyjnym nie powstają praktycznie żadne ścieki przemysłowe, a problem hałasu dotyczy raczej warunków na stanowisku pracy, a nie otoczenia zakładu. Są one poza tym zlokalizowane głównie w znacznej odległości od terenów mieszkalnych. Trwałe zmiany w krajobrazie pozostawia natomiast eksploatacja surowców. Jednakże, na cele rekultywacji terenów górniczych każdy z zakładów gromadzi specjalne środki, aby po zakończeniu eksploatacji zrekultywować teren do stanu pozwalającego na jego dalsze zagospodarowanie i przekazuje ten teren do dyspozycji lokalnych władz i społeczności.

Program dostosowawczy przemysłu cementowego do wymagań Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska

Oprócz działań modernizacyjnych, przemysł cementowy, jako jedyna dotychczas branża przemysłowa w kraju, opracował program dostosowawczy do wymagań Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Program ten zawierał dokładną analizę prawa UE, różnice jakie w tym zakresie istnieją pomiędzy prawem Unii i prawem krajowym, analizę obecnego stanu oddziaływania zakładów cementowych na środowisko oraz wyznacza kryteria jakie muszą być spełnione przez zakłady pracujące w kraju przed przystąpieniem Polski do UE. Program obejmował praktycznie wszystkie zakłady cementowe, które pracują w pełnym cyklu technologicznym, to znaczy wypalają klinkier i przemielają cement.

Dalsze działania w kierunku zmniejszenia energochłonności

Praktyczne możliwości dalszych działań przemysłu w kierunku zmniejszenia oddziaływania na środowisko muszą uwzględniać przede wszystkim uwarunkowania techniczne. Wytwarzanie cementu jest procesem energochłonnym, a więc kluczowe pozycje będą związane z wykorzystaniem energii.

1. Dekarbonizacja kamienia wapiennego, tzw. CO₂ technologiczny. Kamień wapienny jest jak dotychczas głównym surowcem do produkcji klinkieru cementowego i emisja  CO₂, pochodząca z termicznego rozkładu tego surowca, jest nieunikniona a wpływ na jej obniżenie jest nieznaczny. Wyprodukowaniu 1 tony klinkieru towarzyszy 0,5 tony wyemitowanego CO₂ technologicznego. Ponad 50% całkowitej emisji z przemysłu cementowego stanowi CO₂ technologiczny.
2. Spalanie paliwa w piecu – CO₂ ze spalania. W tym przypadku ilość wyemitowanego CO₂ zależy od zużycia ciepła na wypalanie klinkieru. Wyprodukowanie 1 tony klinkieru w piecu cementowym w 2003 r. wymagało dostarczenia ponad 3,60 GJ ciepła, czyli spalenia około 138 kg węgla kamiennego. Modernizacja procesu wytwarzania klinkieru, głównie w wyniku zmiany energochłonnej mokrej metody produkcji na energooszczędną suchą pozwala na efektywniejsze wykorzystanie ciepła ze spalania paliw i obniżenie ilości ciepła na jednostkę produkcji. Dążeniem przemysłu jest obniżenie jednostkowego zużycia ciepła do poziomu 3350 kJ/kg klinkieru, co jest realne z punktu widzenia obecnie istniejących technologii procesu produkcji klinkieru.
3. Zużycie energii elektrycznej (głównie na przemiał cementu), wiąże się również z emisją CO₂ u wytwórców energii. Przemysł cementowy może obniżyć zużycie energii elektrycznej poprzez ulepszenie technik mielenia cementu i prace takie są prowadzone w szerokim zakresie.
   

Wykorzystanie odpadów w przemyśle cementowym

Korzyści dla środowiska, związane z wykorzystaniem odpadów w przemyśle cementowym, powinno być traktowane w wielu aspektach. Podkreślenia wymaga rola przemysłu cementowego w eliminowaniu niemałych w skali roku ilości odpadów ze środowiska i tym samym zmniejszenie ilości odpadów składowanych. Z drugiej strony, stosowanie odpadów w procesie produkcyjnym to nie tylko mniejsze zużycie energii na wydobycie i urobek surowców naturalnych, ale przede wszystkim obniżenie udziału klinkieru w cemencie. Oznacza to mniejsze zużycie energii na wypał klinkieru, a tym samym obniżenie emisji gazów na jednostkę produkcji. Spalanie paliw zastępczych w piecach cementowych to także obniżenie emisji w skali globalnej, gdyż odpady nie zużyte w przemyśle cementowym zostaną spalone w innym miejscu lub zdeponowane i w efekcie bilans ekologiczny będzie niekorzystny. Nie należy zapominać również, że stosowanie odpadów to obniżenie kosztów produkcji oraz możliwości modyfikacji właściwości produkowanych cementów.
Przemysł cementowy może wykorzystywać różnego rodzaju odpady, zastępując nimi zarówno surowce naturalne do produkcji cementu, jak i paliwa kopalne.

Stosowanie dodatków do produkcji klinkieru i cementu pozwala znacznie obniżyć energochłonność produkcji cementu, a tym samym emisję CO₂.

Produkty cementowe przyjazne dla środowiska

Cement i produkty na bazie cementu – betony są obecnie najbardziej efektywnym materiałem do eliminowania ze środowiska naturalnego różnych szkodliwych składników.
Beton może być z powodzeniem wykorzystywany do unieszkodliwiania substancji radioaktywnych. Klinkier cementowy i beton są także materiałami, które skutecznie immobilizują metale ciężkie. Stopień immobilizacji metali ciężkich cytowany w różnych źródłach literaturowych jest bardzo wysoki i przekracza 99%, a więc są one praktycznie niewymywalne.
Trzeba dodać, że przemysł cementowy ma za zadanie przede wszystkim produkcję dobrej jakości cementu, o właściwościach ściśle określonych przez istniejące normy. Stąd też, nie stosuje się odpadów, czy to jako dodatków do cementu, lub w postaci paliw zastępczych, które powodowałyby pogorszenie jego własności, lub też mogłyby niekorzystnie wpływać na ciągłość pracy pieca cementowego.
Za działanie przyjazne dla środowiska naturalnego należy uznać recykling betonu, czyli powtórne wykorzystywanie tego materiału ze starych konstrukcji betonowych do produkcji wartościowego kruszywa, które następnie może być stosowane do produkcji betonu. Ten kierunek działania będzie w przyszłości, również w naszym kraju, ważnym źródłem wartościowych kruszyw.