– Technologie CCS to jedyna droga dla przemysłu cementowego i są podejmowane działania, aby ułatwić inwestycje w wychwytywanie, transport oraz magazynowanie CO2 – powiedział Krzysztof Bolesta, Wiceminister Klimatu i Środowiska, podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego w Polsce, które odbyło się 5 marca 2025 r. Tematami posiedzenia były: fundamentalna rola technologii CCS w zapewnieniu konkurencyjności i dalszego funkcjonowania tego sektora, a także dekarbonizacja budownictwa za pomocą wdrożenia zielonych zamówień publicznych – wraz z informacją resortów na temat postępu prac legislacyjnych.

Działający od blisko 3 lat (powstał 23 marca 2022 r.) Parlamentarny Zespół ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego w Polsce to jedno z najbardziej merytorycznych i aktywnych gremiów parlamentarnych, co przekłada się na obecność strony rządowej podczas obrad. W posiedzeniu, które odbyło się 5 marca 2025 r. wzięło udział łącznie 14 przedstawicieli resortów oraz agend rządowych m.in. z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz Urzędu Zamówień Publicznych. Byli także eksperci z organizacji branżowych: Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, Fundacji Instrat oraz firmy Equinor.

Posiedzenie zespołu otworzył jego przewodniczący, poseł Andrzej Szejna, Wiceminister Spraw Zagranicznych. Z kilkunastu posłów i senatorów wchodzących w skład zespołu w obecnym posiedzeniu wzięli udział: poseł Paweł Bejda, senator Jacek Włosowicz, poseł Adam Gomoła, poseł Andrzej Kryj, poseł Krzysztof Grabczyk i poseł Andrzej Szewiński.

Branża cementowa jeszcze w miarę normalnie funkcjonuje

Krzysztof Kieres, przewodniczący Stowarzyszenia Producentów Cementu przedstawił przemysł cementowy w Polsce, który po 2024 roku w dalszym ciągu jest trzecim producentem cementu w Europie. 2024 rok branża zamknęła produkcją cementu rzędu 17,69 mln ton czyli wzrostem o 6,5% r/r. Według Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych sprzedaż cementu w 2025 roku będzie dalej wzrastać i wyniesie 18,4 mln ton.

W ciągu trzech dekad branża cementowa zainwestowała ponad 12 miliardów złotych w modernizację zakładów cementowych. Inwestycje wpłynęły m.in. na ograniczenie emisji CO2 o ponad 30%, głównie poprzez zastąpienie paliwa węglowego, paliwami alternatywnymi.

– Na pozostałą emisję, która jest tzw. emisją procesową, nie mamy wpływu. Potrzebne są już technologie CCS. Chcę podkreślić, że rozmawiamy w czasie, kiedy ta branża jeszcze w miarę normalnie funkcjonuje w Polsce – mówił Krzysztof Kieres. – Wczoraj przeczytaliśmy apel przemysłu stalowego do premiera o ochronę polskiej stali. Ten scenariusz się realizuje się na naszych oczach. Tańsza stal przyjeżdża z całego świata, a nasz przemysł obciążony kosztami polityki klimatycznej nie jest w stanie wytrzymać konkurencji. Nie ma również zielonych zamówień publicznych czy też preferencji dla krajowych produktów. My jeszcze nie jesteśmy na takim etapie, jak przemysł stalowy, ale dlatego właśnie teraz apelujemy. Prosimy o wsparcie. Bez cementu nie ma betonu, bez betonu nie ma budownictwa, a bez budownictwa nie ma praktycznie gospodarki narodowej. Stąd nasz apel o pilne podjęcie działań – tłumaczył Krzysztof Kieres.

CCS: jedyna droga dla cementowni

Krzysztof Bolesta, Wiceminister Klimatu i Środowiska, wskazał, iż sektor cementowy w Polsce to prężna gałąź przemysłu w Europie. Jednocześnie bez technologii CCS nie będzie możliwe utrzymanie jego konkurencyjności, gdyż około 60% emisji CO2 stanowią emisje procesowe. To chemiczny proces, którego nie da się zmienić ani zastąpić OZE czy wodorem.

Wiceminister podkreślał, iż technologie CCS to jedyna droga dla przemysłu cementowego i są podejmowane działania, aby ułatwić inwestycje w wychwytywanie, transport oraz magazynowanie CO2. Równocześnie na forum Parlamentu Europejskiego toczą się rozmowy ws. CBAM. Zgodnie ze stanowiskiem negocjacyjnym, można wprowadzić ten mechanizm i utrzymać bezpłatne uprawnienia do emisji CO2. Raport Draghiego jasno wykazał bowiem, iż konkurencyjność przemysłu w Europie jest zagrożona.

Maciej Sypek, Prezes Zarządu Holcim Polska, wskazał kontrakty różnicowe – mechanizmy wsparcia rozwoju rynku CO2 w Polsce dla sektorów, które będą rozwijać stosowanie technologii neutralnych emisyjnie – jako możliwość ograniczenia ryzyka związanego z technologiami CCS. Aby je wdrożyć, branża cementowa musi bowiem podjąć zobowiązania i podpisać kontrakty o wartości kilkuset milionów dolarów lub euro.

Janusz Miłuch, Prezes Zarządu CRH Materials Polska, podkreślił rolę technologii CCS jako jedynej drogi dekarbonizacji sektora cementowego. Ani w Polsce, ani na świecie nie istnieją inne technologie produkcji cementu. Jednocześnie przemysł cementowy jest bardzo kapitałochłonny, a na potrzeby wychwytywania CO2 obok każdej cementowni musi powstać drugi zakład, co oznacza koszt rzędu 300-500 mln dolarów. Dlatego konieczne są rozwiązania dotyczące transportowania i magazynowania CO2 – aby akty prawne nadążyły za bardzo drogimi technologiami CCS.

Jak zaznaczył Włodzimierz Chołuj, Prezes Zarządu Cemex Polska, jako kraj jesteśmy wręcz skazani na magazynowanie CO2 onshore, podczas gdy inne kraje europejskie mają większe możliwości wykorzystania offshore. Dlatego konieczne jest przyspieszenie prac legislacyjnych, aby utrzymać konkurencyjność sektora cementowego także w Europie. Istotna jest również odległość miejsc magazynowania od instalacji, dlatego tworzone są klastry, aby to ułatwić i zbierać CO2 od różnych podmiotów.

CO2 trzeba przetransportować i zmagazynować

Andrzej Reclik, Prezes Zarządu Heidelberg Materials Polska, mówił o osiągnięciu celu w postaci zeroemisyjności. Nawet przy zastosowaniu najwyższych technologii produkcji, nie jest możliwe zrealizowanie tego bez CCS. Najważniejsza jest fizyczna możliwość magazynowania CO2 onshore oraz zapewnienie jego transportu do 2034. Wówczas sektor cementowy będzie całkowicie pozbawiony darmowych uprawnień do emisji, a już w 2026 ich liczba będzie systematycznie ograniczana.

Dariusz Gawlak, Prezes Zarządu Cementownia Warta S.A. zaznaczył, że Polska posiada wysoki potencjał do magazynowania CO2 onshore – drugi w Europie. Dlatego należy go wykorzystać, a w tym celu potrzebne są akty prawne. Kluczowe jest również ustalenie operatora systemu transportu CO2, aby zapewnić stabilność tego rynku. Będzie to nowa branża, a zgodnie z raportem EY, wdrożenie technologii CCS oznaczałoby wzrost realnego PKB Polski o 0,5% w 2040 – przy założeniu wysokich cenach uprawnień do emisji CO2.

Senator Jacek Włosowicz podkreślił, iż konieczne jest wskazanie nieprzekraczalnych terminów w zakresie legislacji dotyczącej technologii CCS oraz zielonych zamówień publicznych.

Poseł Adam Gomoła dodał natomiast, iż branża cementowa w Polsce odważnie podchodzi do tematu dekarbonizacji i polityki klimatycznej. Jest bowiem prekursorem w zakresie CCS.

Wiceprzewodniczący Zespołu i Wiceminister Obrony Narodowej Paweł Bejda zaznaczył, iż z punktu widzenia obronności sektor cementowy jest strategiczny dla Polski. Będzie bowiem realizowanych wiele inwestycji związanych z Tarczą Wschód czy nową ustawą o obronie narodowej. Jak zaznaczył Wiceminister, nie wyobraża sobie takiego scenariusza, aby branża cementowa w Polsce po prostu zniknęła, co oznacza uzależnienie od jego importu z zagranicy.

Prof. Jan Deja, Dyrektor Wykonawczy SPC, mówił o konieczności obrony sektora cementowego. Jeżeli nie byłoby możliwe wdrożenie technologii CCS, oznaczałoby to wręcz wyprowadzenie jego produkcji z Europy, a klinkier i cement byłby przywożony nawet z Afryki. – Przemysłowi cementowemu kończy się czas – dodał Zbigniew Pilch, Dyrektor Marketingu i Public Affairs SPC, w kontekście technologii CCS.

Zielone zamówienia publiczne pomogą zdekarbonizować budownictwo

W dyskusji o zielonych zamówieniach publicznych Włodzimierz Chołuj – Prezes Zarządu Cemex Polska – postulował, aby przyspieszyć proces ich wdrożenia. Obecnie w Polsce tylko ok. 2% stanowią właśnie zielone zamówienia. Jednocześnie branża cementowa wdraża niskoemisyjne produkty, a ich stosowanie deklarują także wykonawcy. Równocześnie po stronie państwa leżą zachęty do stosowania niskoemisyjnych produktów, w tym materiałów budowlanych, aby redukować emisję CO2.

Janusz Miłuch – Prezes Zarządu CRH Materials Polska –  dodał, iż branża jest w stanie wyprodukować cementy niskoemisyjne, a powstała z nich mieszanka betonowa będzie absolutnie porównywalna do tej z cementów wysokoklinkierowych. Dlatego kryterium śladu węglowego powinno zostać zawarte w przetargach. Oznacza to także wspieranie lokalnych producentów, oferujących niskoemisyjne rozwiązania, a nie producentów np. spoza Unii Europejskiej, których produkty są wysokoemisyjne.

Na postulaty branży odpowiadał Przemysław Grosfeld, Wiceprezes Urzędu Zamówień Publicznych. Jak mówił, przepisy dotyczące zamówień publicznych umożliwiają stosowanie zielonych kryteriów. W maju 2024 r. powstał także Międzyresortowy Zespół do spraw Zielonych Zamówień Publicznych, a UZP wraz z MRiT gromadzą wiedzę i są otwarte na dyskusję o rozwiązaniach w zakresie zielonych zamówień.

Mariusz Ciosek z MRiT wskazał na ważną rolę zielonych zamówień publicznych. Jednym z 3 priorytetów w ramach katalogu dla administracji rządowej są zrównoważone zamówienia, w tym właśnie zielone. MRiT wraz z Bankiem Światowym opracowuje natomiast ramy wdrażania zielonych zamówień w Polsce. Trwają także prace w Komisji Europejskiej nad zielonymi kryteriami.